kwas foliowy kreator zdrowia

Foliany i kwas foliowy są różnymi formami chemicznymi witaminy B9. Pomimo, że należą do tej samej grupy związków i ich nazwy często są stosowane wymiennie, różnią się one znacząco między sobą. W rzeczywistości, można się spotkać z wieloma nieporozumieniami związanymi z kwasem foliowym i folianami, nawet wśród specjalistów. Świadomość różnicy między tymi związkami jest bardzo ważna, ponieważ inaczej działają one na organizm człowieka. Artykuł przedstawia różnice między kwasem foliowym a folianami.

Witamina B9

Witamina B9 jest niezbędnym składnikiem odżywczym, który naturalnie występuje jako foliany. Foliany biorą udział w wielu ważnych funkcjach w organizmie człowieka. Przykładowo, foliany odgrywają znaczącą rolę w budowie i tworzeniu struktur DNA. Niska podaż tej witaminy z pożywieniem może zwiększyć ryzyko wystąpienia wielu chorób. Należą do nich m.in.:

– podwyższony poziom homocysteiny: wysoki poziom homocysteiny wiąże się z występowaniem zwiększonego ryzyka chorób serca i udaru mózgu (12);

– wady wrodzone: niski poziom folianów w organizmie kobiety w ciąży wpływa na powstawanie zaburzeń w rozwoju płodu i może doprowadzić do powstania wady cewy nerwowej (3);

– ryzyko zachorowania na raka: niski poziom kwasu foliowego zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów (4,5).

Z tych powodów suplementacja witaminą B9 jest powszechnie stosowana. Wzbogacanie żywności w tą witaminę jest obowiązkowe w różnych krajach świata np. w Kanadzie, USA, Chile. Przykładowo od czasu wprowadzenia obowiązku wzbogacania mąki kwasem foliowym w USA znaczenie obniżyła się liczba narodzin dzieci z wadami cewy nerwowej oraz zachorowań na niektóre nowotwory. W Polsce i krajach Unii Europejskiej suplementacja żywności nie została wprowadzona, ze względu na niepotwierdzone jeszcze skutki zdrowotne dla różnych grup ludności (np. osób starszych, niektórych chorób przewlekłych – oddziaływanie z lekami). W Polsce witaminy (w tym kwas foliowy) można dodawać do produktów, które utraciły je w czasie obórki technologicznej np. do odżywek, nektarów, soków owocowych, warzywnych, płatków śniadaniowych.

Jednak problemem jest to, że suplementy i żywność wzbogacana zazwyczaj zawierają kwas foliowy, a nie foliany.

Co to są foliany?

Foliany są naturalnie występującą formą witaminy B9. Foliany w rzeczywistości są grupą pokrewnych związków o podobnych właściwościach odżywczych. Aktywną formą witaminy B9  jest kwas lewomefoliowy lub inaczej kwas 5 metyltetrahydrofoliowego (5-MTHF).

kwas foliowy kreator zdrowia

W układzie pokarmowym, większość folianów z diety szybko przekształca się w kwas 5-MTHF, który bezpośrednio wchłaniany jest w nabłonku jelitowym i dostaje się do krwi (6)

Co to jest kwas foliowy?

Kwas foliowy jest syntetyczną formą witaminy B9, zwany też jako kwas pteroilomonoglutaminowy.

Jest on stosowany w suplementach witaminowych oraz dodawany do żywności przetworzonej. Przez wiele lat kwas foliowy był uważany za dużo lepiej przyswajalny związek niż naturalnie występujące foliany. Jednak udowodniono, że urozmaicona dieta, zawierająca produkty bogate w foliany może być równie skutecznie zaspakajać potrzeby organizmu (7).

Należy podkreślić, że ani syntetyczny kwas foliowy ani naturalne foliany nie są aktywnymi formami metabolicznymi. Dopiero w organizmie człowieka związki te przekształcają się w aktywną formę kwasu 5-MTHF, która przedostaje się do krwioobiegu. Różnica polega na innej drodze metabolicznej kwasu foliowego w organizmie, która jest dużo bardziej skomplikowana i wymaga obecności innych związków i enzymów. Proces ten wymaga czasu i jest często mało skuteczny. (68).

kwas foliowy kreator zdrowia

Nawet  małe dawki kwasu foliowego, takie jak 200-400 μg na dzień, mogą nie zostać całkowicie zmetabolizowane w organizmie do momentu przyjęcia kolejnej dawki witamin. Problem może być jeszcze większy, gdy spożywane są jednocześnie suplementy witaminowe i żywność wzbogacana kwasem foliowym (910).

W rezultacie niezmetabolizowany kwas foliowy gromadzi się w krwiobiegu i może być wykryty we krwi nawet na czczo (111213). Jest to powód do niepokoju, ponieważ nie przetworzony kwas foliowy może wiązać się z wystąpieniem różnych problemów zdrowotnych.

Czy niezmetabolizowany kwas foliowy jest szkodliwy?

Niektóre badania wskazują, ze stale podwyższony poziom niezmetabolizowanego kwasu foliowego może mieć negatywne skutki na zdrowie. Związek ten wpływa m.in. na:

– zwiększenie ryzyka wystąpienia raka: wysoki poziom niezmetabolizowanego kwasu foliowego podnosi ryzyko chorób nowotworowych oraz przyspiesza wzrost zmian przedrakowych zachodzących w komórkach (141516).

– maskowanie niedoborów witaminy B12: wśród osób w podeszłym wieku, wysoki poziom kwasu foliowego we krwi może ukrywać niedobór witaminy B12. Nieleczone niedobory tej witaminy prowadzą do zwiększenia ryzyka demencji i upośledzenia funkcji nerwów (1718).

Mimo przeprowadzenia powyższych badań, konsekwencje zdrowotne wysokiego spożycia kwasu foliowego są w dalszym ciągu niejasne i konieczne są dalsze badania w tym kierunku.

Co jest najzdrowszym źródłem witaminy B9?

Najlepiej witaminę B9 dostarczać do organizmu z żywnością. Dobrym źródłem folianów są zielone warzywa liściaste (np. sałata, szpinak, jarmuż), brokuły, szparagi, awokado, brukselki, owoce cytrusowe, drożdże, pełne ziarna zbóż.

kwas foliowy kreator zdrowia

Należy jednak zaznaczyć, że zapotrzebowanie na witaminę B9 wzrasta w niektórych okresach życia. Dotyczy to szczególnie kobiet planujących potomstwo oraz kobiet będących w ciąży. Zaleca się stosowanie suplementów witaminą B9 co najmniej 6 tygodni przed zapłodnieniem oraz w czasie ciąży. Należy jednak dobierać uważnie suplementy, tak aby nie zawierały kwasu foliowego tylko zdrowszą alternatywę jaką jest metafolina.

Metafolina jest stabilną solą wapniową kwasu 5-MTHF, która cechuje się porównywalną lub wyższą biodostępnością oraz aktywnością fizjologiczną w porównaniu do kwasu foliowego (19, 20212223). Dlatego jeśli musimy dostarczyć do organizmu większych dawek folianów w postaci suplementów lepiej wybrać preparaty zawierające metafolinę.

Testy genetyczne i dalsze postępowanie

Wykonując badania diagnostyczne warto zwrócić uwagę na poziom homocysteiny we krwi i moczu. U osób z mutacją genu MTHFR stwierdza się znacznie podwyższone poziomy homocysteiny we krwi i moczu oraz niski poziom metioniny.

Aby upewnić się, czy dana osoba cierpi na mutację genu MTHFR, najlepiej wykonać badania genetyczne. Testy te można zrobić w prawie każdym, większym laboratorium np. w sieci Diagnostyka.

W przypadku potwierdzenia mutacji genu MTHFR wg Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (24) należy wprowadzić zwiększoną suplementację kwasem foliowym. Tłumaczy się to tym, że u osób z polimorfizmem MTHFR sprawność przemiany kwasu foliowego może być obniżona o ok. 70%.

W powyższym artykule przybliżamy wnioski z przeprowadzonych badań naukowych. Nie są to jednak żadne zalecenia lekarskie. Zatem najlepiej będzie, po zrobieniu badań i stwierdzeniu ewentualnej mutacji genu, udać się do lekarza prowadzącego, który zaleci odpowiednie dalsze postępowanie.

Artykuł pochodzi ze strony: Authority Nutrition.

Piśmiennictwo
  1. Casas, Juan P et al. “Homocysteine and stroke: evidence on a causal link from mendelian randomisation.” Lancet (London, England) vol. 365,9455 (2005): 224-32. doi:10.1016/S0140-6736(05)17742-3
  2. Wierzbicki, Anthony S. “Homocysteine and cardiovascular disease: a review of the evidence.” Diabetes & vascular disease research vol. 4,2 (2007): 143-50. doi:10.3132/dvdr.2007.033
  3. Czeizel, Andrew E et al. “Folate deficiency and folic acid supplementation: the prevention of neural-tube defects and congenital heart defects.” Nutrients vol. 5,11 4760-75. 21 Nov. 2013, doi:10.3390/nu5114760
  4. Choi, Sang-Woon, and Joel B Mason. “Folate status: effects on pathways of colorectal carcinogenesis.” The Journal of nutrition vol. 132,8 Suppl (2002): 2413S-2418S. doi:10.1093/jn/132.8.2413S
  5. Blount, B C et al. “Folate deficiency causes uracil misincorporation into human DNA and chromosome breakage: implications for cancer and neuronal damage.” Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America vol. 94,7 (1997): 3290-5. doi:10.1073/pnas.94.7.3290
  6. Patanwala, Imran et al. “Folic acid handling by the human gut: implications for food fortification and supplementation.” The American journal of clinical nutrition vol. 100,2 (2014): 593-9. doi:10.3945/ajcn.113.080507
  7. Winkels, Renate M et al. “Bioavailability of food folates is 80% of that of folic acid.” The American journal of clinical nutrition vol. 85,2 (2007): 465-73. doi:10.1093/ajcn/85.2.465
  8. Wright, Anthony J A et al. “Folic acid metabolism in human subjects revisited: potential implications for proposed mandatory folic acid fortification in the UK.” The British journal of nutrition vol. 98,4 (2007): 667-75. doi:10.1017/S0007114507777140
  9. Sweeney, Mary R et al. “Postprandial serum folic acid response to multiple doses of folic acid in fortified bread.” The British journal of nutrition vol. 95,1 (2006): 145-51. doi:10.1079/bjn20051618
  10. Sweeney, Mary Rose et al. “Folic acid fortification and public health: report on threshold doses above which unmetabolised folic acid appear in serum.” BMC public health vol. 7 41. 22 Mar. 2007, doi:10.1186/1471-2458-7-41
  11. Obeid, Rima et al. “Folic acid causes higher prevalence of detectable unmetabolized folic acid in serum than B-complex: a randomized trial.” European journal of nutrition vol. 55,3 (2016): 1021-8. doi:10.1007/s00394-015-0916-z
  12. Plumptre, Lesley et al. “High concentrations of folate and unmetabolized folic acid in a cohort of pregnant Canadian women and umbilical cord blood.” The American journal of clinical nutrition vol. 102,4 (2015): 848-57. doi:10.3945/ajcn.115.110783
  13. Boilson, Andrew et al. “Unmetabolized folic acid prevalence is widespread in the older Irish population despite the lack of a mandatory fortification program.” The American journal of clinical nutrition vol. 96,3 (2012): 613-21. doi:10.3945/ajcn.111.026633
  14. Cole, Bernard F et al. “Folic acid for the prevention of colorectal adenomas: a randomized clinical trial.” JAMA vol. 297,21 (2007): 2351-9. doi:10.1001/jama.297.21.2351
  15. Ebbing, Marta et al. “Cancer incidence and mortality after treatment with folic acid and vitamin B12.” JAMA vol. 302,19 (2009): 2119-26. doi:10.1001/jama.2009.1622
  16. Figueiredo, Jane C et al. “Folic acid and risk of prostate cancer: results from a randomized clinical trial.” Journal of the National Cancer Institute vol. 101,6 (2009): 432-5. doi:10.1093/jnci/djp019
  17. Reynolds, E H. “Benefits and risks of folic acid to the nervous system.” Journal of neurology, neurosurgery, and psychiatry vol. 72,5 (2002): 567-71. doi:10.1136/jnnp.72.5.567
  18. Morris, Martha Savaria et al. “Folate and vitamin B-12 status in relation to anemia, macrocytosis, and cognitive impairment in older Americans in the age of folic acid fortification.” The American journal of clinical nutrition vol. 85,1 (2007): 193-200. doi:10.1093/ajcn/85.1.193
  19. Scaglione, Francesco, and Giscardo Panzavolta. “Folate, folic acid and 5-methyltetrahydrofolate are not the same thing.” Xenobiotica; the fate of foreign compounds in biological systems vol. 44,5 (2014): 480-8. doi:10.3109/00498254.2013.845705
  20. Venn, Bernard J et al. “Comparison of the effect of low-dose supplementation with L-5-methyltetrahydrofolate or folic acid on plasma homocysteine: a randomized placebo-controlled study.” The American journal of clinical nutrition vol. 77,3 (2003): 658-62. doi:10.1093/ajcn/77.3.658
  21. Lamers, Yvonne et al. “Supplementation with [6S]-5-methyltetrahydrofolate or folic acid equally reduces plasma total homocysteine concentrations in healthy women.” The American journal of clinical nutrition vol. 79,3 (2004): 473-8. doi:10.1093/ajcn/79.3.473
  22. Prinz-Langenohl, R et al. “[6S]-5-methyltetrahydrofolate increases plasma folate more effectively than folic acid in women with the homozygous or wild-type 677C–>T polymorphism of methylenetetrahydrofolate reductase.” British journal of pharmacology vol. 158,8 (2009): 2014-21. doi:10.1111/j.1476-5381.2009.00492.x
  23. Wright, Anthony J A et al. “Comparison of (6 S)-5-methyltetrahydrofolic acid v. folic acid as the reference folate in longer-term human dietary intervention studies assessing the relative bioavailability of natural food folates: comparative changes in folate status following a 16-week placebo-controlled study in healthy adults.” The British journal of nutrition vol. 103,5 (2010): 724-9. doi:10.1017/S0007114509992339
Marta Wójtowicz

Marta Wójtowicz

Dyplomowana dietetyk, edukatorka żywieniowa. Od 2014 r. krzewi pasję do zdrowego odżywienia wśród dzieci i dorosłych. W prosty i zrozumiały sposób przekazuję wiedzę z zakresu dietetyki, inspirując do wprowadzania w życie pozytywnych zmian. Absolwentka Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Autorka wielu specjalistycznych artykułów oraz bloga o świadomym odżywianiu dzieci i dorosłych.