Flawonoidy - lecznicze działanie | Kreator Zdrowia

Flawonoidy, których głównymi źródłami w diecie są owoce i warzywa oraz ich przetwory wpływają na liczne procesy zachodzące w organizmie człowieka. W znacznym stopniu mogą one zapobiegać lub łagodzić przebieg wielu schorzeń m.in. chorobie wieńcowej i miażdżycy. Flawonoidy mogą wzmacniać ściany naczyń krwionośnych, poprawiać mikrokrążenie w gałce ocznej. Sprawdź jakie jeszcze właściwości posiadają flawonoidy.

Znaczenie flawonoidów w diecie

Prace badawcze nad flawonoidami trwają od lat 30 ubiegłego wieku.

Spożycie z dietą dużej ilości flawonoidów korzystnie wpływa na prawidłowe funkcjonowanie organizmu i utrzymanie równowagi antyoksydacyjnej. Dlatego sugeruje się zwiększyć udział w diecie owoców i warzyw i ich przetworów. Warto zwrócić uwagę na takie owoce i warzywa jak aronia, borówki, owoce cytrusowe, kapusty czerwone, brukselki, brokuła oraz soję.

Żywność zawierająca flawonoidy może być traktowana jako żywność funkcjonalna, pozytywnie wpływająca na organizm człowieka.

Prace badawcze nad flawonoidami trwają od lat 30 ubiegłego wieku. Wyjaśniono wiele mechanizmów działania oraz odkryto różnorodne właściwości tych związków. Mechanizmy niektórych aktywności farmakologicznych flawonoidów nie są nadal wyjaśnione – np. hamujący wpływ na rozwój drobnoustrojów.

Flawonoidy a naczynia krwionośne

flawonoidy warsztaty dietetyczne kreator zdrowia

Spożycie z dietą dużej ilości flawonoidów korzystnie wpływa na prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

Zapobieganie pękaniu i nadmiernej przepuszczalności naczyń krwionośnych to właściwość flawonoidów od dawna znana i wykorzystywana w medycynie. Jednak efektywność poszczególnych związków zależy od ich struktury i pochodzenia [1]. Rutynę i jej półsyntetyczne pochodne stosuje się jako środki regulujące przepuszczalność naczyń włosowatych i poprawiające krążenie obwodowe. Związki te wspólnie z witaminą C uczestniczą w tworzeniu poprzecznych wiązań pomiędzy łańcuchami polipeptydowymi włókien kolagenu. Dzięki temu uelastyczniają i wzmacniają tkankę łączną, m.in. naczynia krwionośne [2].

Wykazano ponadto, że antocyjany obecne w aronii zapewniają odpowiednią przepuszczalność naczyniom włosowatym oraz zmniejszają lepkość krwi. Właściwości te odgrywają istotną rolę w leczeniu zmian cukrzycowych, przeciwdziałając uszkodzeniom naczyń obecnych w tym schorzeniu [3].

Dietetyk dla Ciebie – sprawdź nas!

Flawonoidy pomocne w leczeniu obrzęków nóg

Procyjanidyny owoców winogron są pomocne w leczeniu obrzęków nóg i zapobiegają powstawaniu żylaków. Związki te chronią ściany naczyń krwionośnych i limfatycznych, poprawiają przepływ krwi i chłonki w mikrokrążeniu poprzez zmniejszenie przepuszczalności oraz zwiększenie ich napięcia [4].

Hesperydynie, rutynie i innym flawonoidom przypisuje się zdolność redukcji przepuszczalności naczyń włosowatych. Mogą chronić komórki śródbłonka przed niedotlenieniem narządów i tkanek poprzez stymulacje określonych enzymów mitochondrialnych między innymi dehydrogenazy bursztynianowej. Hesperydyna jest stosowana w przypadku leczenia niewydolności żylnej i hemoroidów. Najwyższe stężenie tego związku występuje w skórce oraz błoniastych częściach owoców. Słodkie pomarańcze (Citrus sinensis) oraz mandarynki zawierają najwięcej hesperydyny ze wszystkich składników stosowanych w typowej diecie [5]. Flawonoidy takie jak kemferol, kwercetyna i ich pochodne znalazły zastosowanie przy zapobieganiu niekorzystnym zmianom naczyń krwionośnych w mózgu [1].

Flawonoidy i funkcjonowanie oka

Antocyjany czarnej jagody i czarnej porzeczki są od dawna stosowane jako lek w niektórych zaburzeniach wzroku, wpływają na lepszą adaptację oka do złego oświetlenia i poprawiają mikrokrążenie w naczyniach włosowatych tęczówki oka [6]. U osób z uszkodzeniem naczyń krwionośnych siatkówki oka pojawiające się w przebiegu cukrzycy, antocyjany powodowały zdecydowaną poprawę stanu oczu ze znaczną redukcją mikrowylewów w siatkówce. Natomiast u osób ze zmianami ocznymi występującymi przy nadciśnieniu tętniczym poprawę widzenia zaobserwowano u około 80% pacjentów [7].

Antocyjany aronii wpływają korzystnie na prawidłowe funkcjonowanie siatkówki. Badania wykazały, że wysokie stężenie antyoksydantów w siatkówce i surowicy krwi działa ochronnie, zmniejszając ryzyko wystąpienia takich chorób jak: jaskra, zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, których główną przyczyną jest występowanie stresu oksydacyjnego i działalność wolnych rodników [3]. Antocyjany aronii wpływają także korzystnie na naczynia włosowate oczu i przyspieszają regenerację purpury wzrokowej [8]. Również proantocyjanidyny z winogron wykazują korzystne działania na zaburzenia wzroku [9]. Kwercetyna powszechnie występująca w jabłkach, cebuli, jagodach oraz warzywach z rodziny krzyżowych zapobiega zaćmie. Flawonoid ten jest silnym inhibitorem reduktazy aldozy w soczewce oka – enzymu katalizującego przemiany glukozy w sorbitol, który od- grywa szczególną rolę w powstawianiu katarakty [10].

Flawonoidy a aktywność antynowotworowa

Flawonoidy: osoby spożywające regularnie związki o właściwościach antyoksydacyjnych, rzadziej zapadają na niektóre choroby nowotworowe.

Antynowotworową aktywność flawonoidów udowodniono w wielu badaniach przeprowadzonych na ludziach i zwierzętach. Przypuszcza się, że osoby spożywające regularnie związki o właściwościach antyoksydacyjnych, rzadziej zapadają na niektóre choroby nowotworowe [3].

Antocyjany owoców winogron wykazują zdolność do usuwania komórek nowotworowych okrężnicy oraz przewodu pokarmowego. [11].

Właściwości hesperydyny

Działanie przeciwnowotworowe hesperydyny z owoców cytrusowych nie jest do końca wyjaśnione. Prawdopodobnie związek ten hamuje syntezę poliamin lub jest inhibitorem enzymów lipooksygenazy i cyklooksygenazy. Właściwości przeciwnowotworowe i przeciwmutagenne obserwowano z wykorzystaniem hesperydyny w badaniach in vitro oraz w badaniach na zwierzętach. Badania nad nowotworami dotyczyły między innymi nowotworów przełyku, okrężnicy, pęcherza moczowego i skóry [10]. Długotrwałe stosowanie diety zawierającej znaczne ilości izoflawonów, głównie genisteiny i daidzeiny zawartych między innymi w soi, szczególnie we wczesnym okresie życia, ogranicza ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet [12].

Właściwości kwercetyny

Kwercetyna zmniejsza występowanie nowotworów, działając na różne komórki raka: piersi, białaczki, okrężnicy, jajnika, śluzówki macicy, żołądka, a także komórki łuskowate i niedrobnokomórkowe komórki raka płuc. Właściwości te wykazano w różnych badaniach zarówno na zwierzętach jak i ludziach. Kwercetyna może wzmagać efektywność chemioterapeutyków [10]. Spożycie owoców i warzyw zmniejsza ryzyko wystąpienia raka krtani nawet o 70% dzięki obecności flawonoidów [13].

Choroby nowotworowe mają bardzo różne przyczyny i mechanizmy rozwoju i należy podkreślić, że antynowotworowa aktywność jakiegoś związku flawonoidowego w stosunku do określonych tkanek nowotworowych nie zapewnia jego skuteczności do innego typu nowotworów [14].

Aronia i występujące w niej flawonoidy wywierają korzystny efekt przeciwdziałania powstawaniu i nasilaniu się niepożądanych symptomów wywołanych lekami przeciwnowotworowymi z grupy substancji alkilujących [8].

Flawonoidy: inne aktywności prozdrowotne

Flawonoidy: spożycie owoców żurawiny może zapobiegać zapaleniom dróg moczowych.

Przytoczone powyższe przykłady szerokiego spektrum działania flawonoidów na organizm człowieka nie jest pełny. Nieprzerwanie trwające badania nad właściwościami tych związków poszerzają wciąż znany nam zakres ich aktywności.

Flawonoidy i ich właściwości przeciwwrzodowe

Jak pokazują przeprowadzone badania flawonoidy wywierają ochronne działanie na żołądek i przewód pokarmowy, między innymi przez [15]:

– podwyższanie stężenia śluzowych prostaglandyn – hormonów miejscowych, które chronią błonę wyściełającą żołądek, zmniejszają wytwarzanie kwasu żołądkowego, regulują wydzielanie śluzu oraz prawidłowe ukrwienie żołądka.

– zmniejszanie wydzielania histaminy z komórek tucznych, która pobudza wydzielanie soków żołądkowych.

– hamowanie rozwoju bakterii z rodzaju Helicobacter pylori, która zwiększa ryzyko zapalenia żołądka typu B oraz – wystąpienia wrzodów trawiennych.

– wymiatanie wolnych rodników, które przyczyniają się do powstania wrzodów żołądka.

Aktywność przeciwwrzodową prezentują głównie kwercetyna, naryngina oraz antocyjany [15]. Dowiedziono, że spożycie owoców żurawiny może zapobiegać zapaleniom dróg moczowych. Antocyjany zawarte w tych jagodach ograniczają adhezję bakterii Escherichia Coli do komórek śluzówki człowieka [16].

Flawonoidy: owoce aronii i zawarte w nich aktywne składniki oprócz wymienionych wcześniej różnorodnych aktywności farmakologicznych wykazują także działanie przeciwzapalne.

Flawonoidy i ich właściwości przeciwzapalne

Owoce aronii i zawarte w nich aktywne składniki oprócz wymienionych wcześniej różnorodnych aktywności farmakologicznych wykazują także działanie przeciwzapalne, potwierdzone w licznych badaniach. Kompleksy związków polifenolowych zawarte w ekstrakcie z aronii wywierają wielokrotnie silniejszy efekt przeciwzapalny niż czyste związki, takie jak antocyjaniny czy kwercetyna [17]. Działanie przeciwzapalne hesperydyny zawartej w owocach cytrusowych związane jest z oddziaływaniem na metabolizm kwasu arachidonowego poprzez hamowanie aktywności fosfolipazy A2, a także lipooksygenaz i cyklooksygenaz [10]. W chemicznie indukowanym owrzodzeniu żołądka wykazano, że dodatek soku z aronii do diety zwierząt doświadczalnych istotnie hamował tworzenie się wrzodów [8]. Antocyjany łagodziły przebieg cukrzycy wywołanej doświadczalnie na zwierzętach. Objawiało się to zmniejszeniem pragnienia, redukcją ilości wydalanego moczu a także poprawą badanych wskaźników biochemicznych.

Flawonoidy i obniżenie glikemii

Antocyjany obniżały także podwyższony poziom glukozy we krwi oraz ograniczały wchłanianie cukrów (głównie maltozy) w jelicie cienkim. Zaobserwowano, że podanie pacjentom chorym na cukrzycę związków antocyjanowych wpłynęło na obniżenie glikemii, poziom hemoglobiny glikozylowanej oraz uwrażliwiło komórki na działanie insuliny [3]. Pomocne w profilaktyce cukrzycy mogą być takie związki jak: (–)-epikatechina i galusan epigalokatechiny. Pierwszy z nich hamuje agregację trombocytów, pobudza wydzielanie trzustki, drugi – zmniejsza syntezę i wydzielanie insuliny [18].

Flawonoidy w kosmetologii

Flawonoidy owoców i warzyw znalazły zastosowanie w kosmetologii jako składniki preparatów dermatologiczno – kosmetycznych. Antocyjany z aronii czarno-owocowej stosowane miejscowo np. w postaci żelu, chronią skórę przed szkodliwym- działaniem promieni UV [3]. Antocyjaniny zmniejszają przyrost produktów peroksydacji lipidów błon komórkowych w surowicy krwi i w narządach wewnętrznych a także przyczyniają się do zmniejszenia przyrostu produktów uszkodzonego DNA w moczu, znacznie podwyższonych po samym naświetleniu promieniami UV. Efekty ochronne uzyskane po stosowaniu żelów antocyjaninowych były porównywalne z działaniem ochronnym znanych kremów, nawet o współczynniku 18 [8].

Flawonoidy i ich właściwości przeciwbakteryjne

Uwagę zwraca też działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwwirusowe flawonoidów, głównie katechiny, kwercetyny oraz antocyjanów. Badania doświadczalne pokazały, że ekstrakty z różnych owoców jagodowych hamowały rozwój mikroorganizmów. Ponadto ekstrakt z czarnej porzeczki pobudzał wzrost bakterii z rodzaju Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus paracasei i Saccharomyces cerevisiae a hamował rozwój takich bakterii jak: Escherichia coli, Staphylococcus aureus oraz Enterococcus faecium. Ekstrakt z maliny okazał się najlepszym inhibitorem bakterii z rodzaju Staphylococcus i Salmonella [11].

Piśmiennictwo

[2]. Miller E., Malinowska K., Gałęcka E., Mrowicka M., Kędziora J. Rola flawonoidów jako przeciwutleniaczy w organizmie człowieka. „Pol Merkur Lekarski”, 2008, 144, 556–560. [5]. Mrozikiewicz P. M. Hesperydynin. Opinia eksperta. Instytut roślin i przetworów zielarskich, Poznań, 2005. [6] Wilska-Jeszka J., Sosnowska D. Flawonoidy jako nutraceutyki. „Flawonoidy i ich zastosowanie: V Konferencja”, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, 2004, 241–243. [8] Niedworok J., Brzozowski F. Badania nad biologicznymi i fitoterapeutycznymi właściwościami antocyjanin aronii czarnoowocowej E. „Postępy Fitoterapii”, 2001, 1,20–24. Lutomski i Mścisz, 2003

[9] Mrozikiewicz P. M. Hesperydynin. Opinia eksperta. Instytut roślin i przetworów zielarskich, Poznań, 2005. [11] Kraszewska O., Nynca A., Kamińska B., Ciereszko R. Fitoestrogeny. Ich występowanie, metabolizm i znaczenie biologiczne u samic. „Postępy Biologii Komórkowej”, 2007, 1, 34, 189–205. [12]. Jurkiewicz i wsp., 2006 [13] Wilska-Jeszka J., Podsędek A. Bioflawonoidy jako naturalne antyoksydanty. „Wiadomości Chemiczne”, 2001, 55, 987–1003 [17] Naruszewicz M., Dłużniewski M. Czy bioflawonoidy z aronii stosowane łącznie ze statynami mogą być pomocne w zmniejszaniu ryzyka progresji miażdżycy u chorych po przebytym zawale serca. „Ordynator Leków”, 2005, 4, 25–28.